Một cảnh quan thiên nhiên hùng vỹ và ngoạn mục

Đá trên bề mặt trái đất trải qua quá trình phong hóa. Phong hóa là sự phân giã vật liệu đá. Khí CO₂ trong bầu khí quyển hòa tan vào nước mưa tạo ra axit yếu, làm phân giã đá vôi, còn gọi là hiện tượng phong hóa hóa học của đá.

Vậy đá là gì?

Đá là vật liệu rắn cấu thành từ các khoáng vật. Đá được chia làm 3 nhóm chính dựa vào thành phần hóa học và sự hình thành, gồm đá nham thạch, đá phiến và đá trầm tích (đá vôi là đá trầm tích). Các loại đá phổ biến gồm đá granite, đá bazan, và đá cát kết.

Có 2 dạng phong hóa chính: phong hóa vật lý và phong hóa hóa học.

Phong hóa vật lý hay phong hóa cơ học diễn ra khi đá bị phá hủy do tác động của một một vật chất khác lên bề mặt đá như băng, dòng nước, gió, nhiệt độ tăng/giảm, hoặc do rễ cây. Phong hóa hóa học diễn ra khi các phản ứng giữa đá và vật chất khác hòa tan đá, khiến cho một phần đá bị rửa trôi.

Phong hóa vật lý/cơ học

Phong hóa vật lý diễn ra khi đá bị phá vỡ qua tác động cơ học như gió, nước chảy, trọng lực, chu trình nhiệt hoặc do sự phát triển của dễ cây trong đá.

Phong hóa do nước

Chuyển động của nước là một lực tác động lớn trong quá trình phong hóa vật lý.

Các con sóng vỗ thường xuyên vào vách đá gây ra hiện tượng phong hóa vật lý.

Phong hóa do sự thay đổi nhiệt độ

Khi nước ngấm vào đá và trong điều kiện thời tiết lạnh, nước giãn nở khiến cho đá bị nứt. Khi nước chuyển từ trạng thái lỏng sang trạng thái rắn, nước giãn nở.

Nước ngấm vào các vết nứt trong đá, đến nhiệt độ đóng băng chúng giãn nở và mở rộng các vết nứt trong đá.

Phong hóa do ứng suất nhiệt

Khi đá nóng lên (giãn nở) và nguội đi (co lại), chúng trở nên yếu đi theo thời gian và bị vỡ ra thành các mảnh nhỏ. Quy trình này được gọi là phong hóa do ứng suất nhiệt.

Phong hóa do rễ cây

Rễ cây mọc trong đá, làm cho đá bị nứt và gây ra phong hóa.

Rễ cây mọc theo các vết nứt khiến cho vết nứt ngày càng mở rộng.

Phong hóa hóa học và vật lý

Phong hóa hình tổ ong là một dạng phong hóa gồm cả yếu tố vật lý và hóa học.

Các phân tử muối phân giã đá, tạo ra các lỗ rỗng theo thời gian, thường gọi là phong hóa hình tổ ong. Khi nước muối bay hơi, để lại các tinh thể muối. Tinh thể muối giãn ở, làm cho đá bị nứt.

Phong hóa và hoạt động của con người

Phong hóa là một quá trình tự nhiên. Tuy nhiên, các hoạt động của cong người cũng có thể đẩy nhanh quá trình phong hóa. Một số loại ô nhiễm không khí làm tăng tốc độ phong hóa. Đốt than, đốt dầu và khí thải ra các chất hóa học như nito oxit, lưu huỳnh di-ô xit vào bầu khí quyển. Khi các chất này kết hợp với ánh nắng mặt trời và hơi ẩm, chúng tạo thành mưa axit, làm cho quá trình phong hóa nhanh hơn.

xem thêm sự hình thành núi đá vôi trên đầm Vân Long